siyasi pusula ne demek?

Siyasi pusula (İngilizce: Political compass), bir siyasi ideolojiyi belirlemeye yarayan bir siyasi yelpaze türüdür. Siyasi pusulada, sağ-sol (x ekseni) ve otoriteryen-özgürlükçü (y ekseni) olmak üzere iki eksen bulunur. Otoriter sol, otoriter sağ, özgürlükçü sağ ve özgürlükçü sol olarak dört parçaya ayrılır.

y ekseninin üstüne çıkıldıkça devletin birey üzerindeki kontrolü artar. merkezde belirli idealler vardır, idealler, bireylerin bu idealleri reddetme özgürlüğünden önce gelir. örneğin devlet ateizmi otoriter bir ideolojidir. bu ideolojinin temelinde yatan ideal, insanlari dinlerden kurtarıp aşırı seküler bir ülke düzeni emelidir. ve insanlara din özgürlüğü vermek, dinlerden arınmış bir toplum idealini gerçekleştiremeyeceği için, otoriter olurlar. Çin'in sosyal kredi sistemi katı bir otoriteryenliğe örnek gösterilebilir. y ekseninin altına doğru inildikçe de devletin ülke içindeki yetkisi ve insanın özel hayatına müdahalesi azalır, devlet küçülür. daha altlara gidildikçe, devletin sadece ülke güvenliğiyle ilgilenmesi gerektiği (minarşizm), hakaret özgürlüğü, uyuşturucuların legalize edilmesi gibi görüşler savunulur. en aşağıda ise devletin tamamen ortadan kalktığı anarşizm fikri yaşar.

x ekseninin soluna doğru gidildikçe; piyasaya müdahale, ekonomik devletçilik, sosyal devlet, vergilerde artış gibi görüşlerle karşılaşılır. x ekseninin sağına doğru gidildikçe, serbest piyasa, laissez-faire, vergilerde azalma gibi görüşlerle karşılaşılır. sol taraf eşitliğe ağırlık verir, dolayısıyla vergilendirme, zenginden alıp fakire verme gibi hareketlerle karşılaşılır. sağ taraf ise ekonomik büyüme odaklıdır. devletin piyasa üzerindeki etkisini çekip, hatta çoğu şeyi özelleştirmeyi, devlet faaliyetini en aza indirmeyi doğru bulur.

x ekseninin en solunda, komünizm, sosyalizm gibi ideolojiler görülür. sol üst eksende devlet sosyalizmi, stalinizm, leninizm gibi otoriter sosyalist ideolojiler bulunurken, sol alttaki sosyalist/komünist ideolojiler ise anarko-komünizm, liberteryen sosyalizm, anarko-sendikalizm, liberal sosyalizm gibi ideolojilerdir. x ekseninin sağ tarafında ise kapitalizm, piyasacılık, liberal ekonomi gibi ideolojiler bulunur. sağ üstteki piyasacı ideolojiler otoriteryen kapitalizm gibi ideolojilerdir, sağ alttaki piyasacı ideolojiler ise devletsiz kapitalizm, sağ liberteryenizm, liberteryen kapitalizm, minarşizm gibi ideolojilerdir.